Σκύλοι- Οδηγοί Τυφλών

Το θέαμα του σκύλου – οδηγού στην Ελλάδα δεν είναι συνηθισμένο και συνήθως ο κόσμος αντιδρά θετικά. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εκπαιδεύονται πιο συστηματικά και στην Ελλάδα οι σκύλοι οδηγοί. Πρόκειται για ιδιαίτερα ευφυή και άριστα εκπαιδευμένα ζώα που βοηθούν στην ασφαλέστερη και ευκολότερη μετακίνηση ατόμων με απώλεια όρασης ή με μειωμένη όραση.

Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του σκύλου – οδηγού;

Η προσωπικότητα του σκύλου που θα εκπαιδευτεί γι αυτόν τον σκοπό πρέπει να πληροί αναγκαστικά τις εξής προϋποθέσεις: Θα πρέπει να είναι φιλικός και ήρεμος, να έχει ευχάριστη διάθεση και να μην είναι επιθετικός. Συνήθως, επιλέγονται σκύλοι με υψηλή νοημοσύνη και αντιληπτικότητα. Θα πρέπει να δείχνει εμπιστοσύνη στον άνθρωπο και μεγάλη ανοχή στα παιδιά. Δεν πρέπει να φοβούνται τα ύψη ούτε τους θορύβους . Σε ηλικία 1,5 έτους ελέγχονται για οφθαλμικές παθήσεις και προβλήματα στα ισχία.

Συνήθως ποιες ράτσες εκπαιδεύονται;  

Δεν ενδείκνυνται όλοι οι σκύλοι για οδηγοί. Οι ιδανικές φυλές είναι τα Labrador–Retriever, που είναι η πιο δημοφιλής ράτσα γι’ αυτόν τον σκοπό. Σκυλιά ήρεμα, έξυπνα, κοινωνικά με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης. Όπως επίσης και οι Γερμανικοί Ποιμενικοί που μάλιστα πρόκειται για την πρώτη φυλή που χρησιμοποιήθηκε σαν σκύλος-οδηγός. Είναι σκυλιά έμπιστα και εργατικά. Επίσης, σε δεύτερο επίπεδο μπορούν να εκπαιδευτούν τα δραστήρια γιγαντιαία κανίς , τα φιλικά GoldenRetriever και τα ευγενικά κόλει.

Ποιοι μπορούν να έχουν σκύλο- οδηγό;          

Δεν μπορούν όλα τα άτομα με προβλήματα όρασης να αποκτήσουν σκύλο –οδηγό. Είναι σημαντικό το άτομο να αγαπάει πολύ και να σέβεται τα ζώα, όπως επίσης να μπορεί να μετακινείται άριστα με το λευκό μπαστούνι, ώστε να διαθέτει σχετική ανεξαρτησία. Πρέπει να βρίσκεται σε καλή οικονομική κατάσταση για να μπορεί να συντηρεί και να περιποιείται το σκύλο του. Τέλος, πολύ σημαντικό είναι να ταιριάξει ο σκύλος με το χειριστή στο βάδισμα και στην ταχύτητα. Σκύλο- οδηγό μπορεί να αποκτήσει κάποιος από την παιδική ηλικία, πετυχαίνοντας έτσι το μέγιστο βαθμό κινητικότητας και ανεξαρτησίας.

Πώς γίνεται η εκπαίδευση;    

Η εκπαίδευση είναι κοπιώδης και απαιτεί χρόνο και χρήμα. Ο σκύλος περνάει τη βασική εκπαίδευση σκύλων που διαρκεί 1 έτος και έπειτα συνεχίζει την εκπαίδευση του σκύλου – οδηγού για 6 μήνες περίπου. Στη συνέχεια συνεκπαιδεύεται με τον χειριστή του για 4 εβδομάδες . Έπειτα από αυτό το διάστημα πηγαίνουν μαζί στο σπίτι του χειριστή του, ενώ ο εκπαιδευτής εξακολουθεί να τον έχει υπό την εποπτεία του για ένα διάστημα. Ο σκύλος-οδηγός είναι ήδη εκπαιδευμένος αλλά θα πρέπει και ο χειριστής να εκπαιδευτεί στις εντολές και στην επικοινωνία με το σκύλο-οδηγό.

Οι μελλοντικοί σκύλοι-οδηγοί εκπαιδεύονται στην «έξυπνη ανυπακοή», δηλαδή μαθαίνουν να μην υπακούουν σε καμία εντολή η οποία είναι επικίνδυνη. Επίσης, εκπαιδεύονται να μην αποσπάται ποτέ η προσοχή τους (π.χ. από γάτες!) και τέλος, μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται όταν εισέρχονται σε καταστήματα και σε Μ.Μ.Μ

Σε κάθε περίπτωση το αφεντικό του σκύλου είναι ο κύριος υπεύθυνος γι’ αυτόν και θα πρέπει να συνειδητοποιήσει πως δεν πρόκειται για ένα βοηθητικό εργαλείο, όπως το λευκό μπαστούνι , αλλά για ένα ζώο που χρειάζεται φροντίδα. Ο σκύλος- οδηγός πρέπει να βγαίνει βόλτα κάθε μέρα προκειμένου να τρέξει. Ο σκύλος μένει μαζί με το άτομο για 8 χρόνια περίπου. Έπειτα, ο σκύλος μπορεί να ζήσει σαν απλό κατοικίδιο μαζί με το χειριστή του ή να γυρίσει πίσω εκεί όπου μεγάλωσε ή να υιοθετηθεί σε ένα άλλο σπίτι που θα του προσφέρουν αγάπη. Ο σκύλος – οδηγός έχει προσφέρει πολλές υπηρεσίες και οφείλει τα υπόλοιπα χρόνια του να ζήσει άνετα και ξεκούραστα.

Οι ικανότητες των σκύλων – Πλεονεκτήματα

Με τη συνοδεία του σκύλου, η καθημερινότητα του ατόμου με απώλεια όρασης γίνεται πιο εύκολη, αφού ο σκύλος- οδηγός περνάει με ευκολία ανάμεσα στους ανθρώπους, μπορεί να εντοπίζει τις διαβάσεις και να διασχίζει δρόμους ταχείας κυκλοφορίας. Οι σκύλοι έχουν την ικανότητα να οδηγήσουν τα άτομα να αποφεύγουν τα εμπόδια. Αποφεύγει εμπόδια τα οποία πολλές φορές δεν γίνονται αντιληπτά με το λευκό μπαστούνι, όπως εμπόδια ύψους (ταμπέλες κλαδιά δέντρων) και κινούμενα εμπόδια. Έτσι, λοιπόν το άτομο δύσκολα κινδυνεύει να τραυματιστεί, να πέσει σε σκάλες, πόρτες ή να πέσει σε κάποιον άλλον. Επομένως, τα άτομα με προβλήματα όρασης κερδίζουν με αυτόν τον τρόπο την ανεξαρτησία τους και αποκτούν αυτοπεποίθηση.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι οδηγοί- σκύλοι σύμφωνα με τη νομοθεσία, από το 2010, είναι ευπρόσδεκτοι παντού, σε μαγαζιά, σε Μ.Μ.Μ, αλλά ακόμη και σε καταστήματα εστίασης.

Θερμή παράκληση…

Όσο και αν θαυμάζετε αυτό που γίνεται, αν δείτε στο δρόμο κάποιον σκύλο-οδηγό, μη σπεύσετε να το αγκαλιάσετε και να το χαϊδέψετε, όσο εκπαιδευμένος και αν είναι μπορεί να του αποσπάσετε την προσοχή και να βάλετε σε κίνδυνο την ασφάλεια του χειριστή του.

Από την Βασιλείου Θάλεια 

Εκπαιδευτικός, Ειδικη Παιδαγωγός, Εκπαιδευόμενη Διερμηνέας ΕΝΓ

Πτυχιούχος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Κατ/νση ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)

Ειδικής Αγωγής και Επαγγελματικός Προσανατολισμός ( Εθνικό και Καποδιστριακο Πανεπιστήμιο Αθηνών ) Μεταπτυχιακά – μετεκπαιδεύσεις

M.A. In Special Education Needs and Dyslexia ( Liverpool John Moores University, UK, ( LJMU)

Εκπαιδευόμενη Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας 

Κάτοχος Επάρκειας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας (ΕΝΓ)

Κάτοχος διπλώματος Ανάγνωσης κ Γραφής Συστήματος Τυφλών Braille